Τα προβλήματα του φύλου στην εφηβική ηλικία

Εφηβεία είναι η περίοδος κατά την οποία αρχίζουν να συντελούνται στο σώμα του κοριτσιού αλλαγές που οφείλονται σε ορμόνες. Το ύψος και το βάρος αυξάνονται, το στήθος μεγαλώνει, ξεκινά η τριχοφυΐα, εμφανίζονται σπυράκια στο πρόσωπο και πιθανώς ακμή και, το βασικότερο, ξεκινά η περίοδος.

Όλες αυτές οι αλλαγές παρατηρούνται γύρω στην ηλικία των 11 χρόνων περίπου. Σε κάποια κορίτσια μπορεί να εμφανιστούν νωρίτερα, ακόμα και από την ηλικία των 9, ενώ σε άλλα μπορεί να καθυστερήσουν και να εμφανιστούν γύρω στα 13.

Το πρώτο σημάδι της εφηβείας είναι η ανάπτυξη των μαστών: η περιοχή γύρω από τη θηλή σκουραίνει και οι μαστοί μεγαλώνουν και αποκτούν στρογγυλό σχήμα. Πιθανώς να υπάρχει διαφορά στην ανάπτυξη των μαστών, δηλ. ο ένας μαστός να αρχίσει να αναπτύσσεται ακόμα και 6 μήνες νωρίτερα από τον άλλο, το οποίο είναι φυσιολογικό. Μπορεί επίσης ένα κορίτσι να αισθάνεται πόνο ή ευαισθησία στο στήθος. Παράλληλα θα αρχίσει να διαπιστώνει την ανάπτυξη τριχοφυΐας στην ηβική περιοχή, δηλ. την περιοχή των γεννητικών οργάνων, και στις μασχάλες. Περίπου ένα χρόνο αργότερα ξεκινά η έμμηνος ρύση ή κοινώς, η περίοδος.

Τι είναι η περίοδος;

Το σώμα της γυναίκας λειτουργεί έτσι ώστε να ετοιμάζεται κάθε μήνα για μια εγκυμοσύνη. Οι ορμόνες που εκκρίνονται από την υπόφυση ενεργοποιούν την απελευθέρωση ενός ωαρίου που ξεκινά τη διαδρομή του στις σάλπιγγες. Την ίδια στιγμή, αρχίζει να προετοιμάζεται η μήτρα, της οποίας το εσωτερικό τοίχωμα (ενδομήτριο) παχαίνει. Αν υπάρξει σεξουαλική επαφή και το ωάριο γονιμοποιηθεί από σπερματοζωάριο, τότε θα ξεκινήσει η εγκυμοσύνη. Αν δεν υπάρξει γονιμοποίηση, τότε το παχύ τοίχωμα της μήτρας σιγά σιγά καταρρέει και αποβάλλεται από τον κόλπο. Αυτό είναι το αίμα της περιόδου που διαρκεί συνήθως 3-7 ημέρες.

Συχνά η έμμηνος ρύση συνοδεύεται από πόνους που είναι εντονότεροι τις πρώτες ημέρες. Οι πόνοι αυτοί (κράμπες) οφείλονται στις συσπάσεις που κάνει η μήτρα για να αποβάλλει το εσωτερικό τοίχωμα που δημιουργήθηκε τις προηγούμενες μέρες. Σε πολλά κορίτσια αλλά και νέες γυναίκες, η περίοδος μπορεί να συνοδεύεται από πονοκεφάλους ή ζαλάδα. Συχνά μπορεί να υπάρξουν και γαστρεντερικές διαταραχές, π.χ. διάρροια. Όλα τα παραπάνω είναι φυσιολογικά και αντιμετωπίζονται με παυσίπονα, συνήθως παρακεταμόλη και ιβουπροφένη. Για τους πόνους, προτείνεται επίσης η χρήση θερμαινόμενων επιθεμάτων ενώ καλό είναι να αποφεύγεται η χρήση ασπιρίνης.

Η περίοδος είναι μια σημαντική λειτουργία του γυναικείου οργανισμού και πρέπει να παρακολουθείται με συνέπεια. Οι έφηβες θα πρέπει να ξεκινούν ένα ημερολόγιο περιόδου, όπου θα σημειώνουν πάντα την πρώτη ημέρα του κύκλου και οτιδήποτε άλλο σχετικό με την περίοδο, όπως ασυνήθιστα έντονο πόνο, ασυνήθιστα μικρή ή μεγάλη ποσότητα αίματος ή μεγάλη διάρκεια της περιόδου. Αυτές οι καταγραφές είναι χρήσιμες στη συζήτηση με το γυναικολόγο.

Πότε πρέπει μια έφηβη να επισκεφτεί γυναικολόγο

Η επίσκεψη στο γυναικολόγο είναι απαραίτητη αν μια έφηβη έχει φτάσει την ηλικία των 15 χρόνων και δεν έχει ξεκινήσει ακόμα η περίοδος ή αν έχουν ήδη περάσει 3 ή περισσότερα χρόνια από όταν ξεκίνησαν οι προαναφερόμενες αλλαγές (ανάπτυξη στήθους, τριχοφυΐα) πάλι χωρίς έμμηνο ρύση. Επίσης, πρέπει να ζητηθεί συμβουλή γυναικολόγου αν η περίοδος ήταν σταθερή και παρατηρείται ξαφνική αλλαγή στη συχνότητα, ή αν ο κύκλος είναι είτε πολύ μικρός (νωρίτερα από τις 21 ημέρες) είτε πολύ μεγάλος (π.χ. 40 ημέρες). Τέλος, αν διαπιστωθεί ότι η έμμηνος ρύση έρχεται πολύ σπάνια, π.χ. μια φορά το τρίμηνο ή εξάμηνο, τότε απαιτείται πάλι επίσκεψη στο γυναικολόγο προκειμένου να αναζητηθεί η μέθοδος διαμόρφωσης σταθερού κύκλου.

Ένα άλλο σύμπτωμα της εφηβείας είναι η φυσιολογική παρουσία κολπικών εκκρίσεων (κιτρινωπό ή άσπρο υγρό που προέρχεται από τον κόλπο και χρησιμεύει στον καθαρισμό και τη διατήρηση της υγρασίας του). Εάν όμως συνυπάρχει φαγούρα, δυσοσμία ή ενόχληση στην περιοχή, πολύ πιθανό να πρόκειται για μόλυνση και πάλι απαιτείται η επίσκεψη στο γυναικολόγο.

H σημασία της επίσκεψης στον γυναικολόγο – το ζήτημα της αντισύλληψης

Τα νεαρά κορίτσια στην εφηβεία βρίσκονται πρώτη φορά αντιμέτωπα με καταστάσεις και συμβάντα και πάντα αναζητούν υποστήριξη και συμβουλές. Ο γυναικολόγος είναι αυτός που μπορεί να προσεγγίσει το εκάστοτε ζήτημα ή πρόβλημα με γνώση και υπευθυνότητα. Ο ιατρός αντιμετωπίζει την κάθε γυναίκα με βάσει το ιστορικό της. Ως εκ τούτου, ακόμα και μια έφηβη η οποία δεν έχει ακόμα σεξουαλικές επαφές μπορεί να συμβουλευθεί τον γυναικολόγο ο οποίος θα την αντιμετωπίσει βάσει των ιδιαίτερων κανόνων που αρμόζουν στην ηλικία της. Πολύ συχνά, οι έφηβες κοπέλες συζητούν με τον γυναικολόγο για να λύσουν απορίες και να ενημερωθούν. Ένα από τα πιο σοβαρά ζητήματα που τις απασχολεί είναι η αντισύλληψη. Σήμερα υπάρχουν πολλές μέθοδοι αντισύλληψης όμως δεν είναι όλες το ίδιο αξιόπιστες. Ο γυναικολόγος θα ενημερώσει την νεαρή κοπέλα σχετικά με τις ημέρες του κύκλου και την ωορρηξία και θα προτείνει τη χρήση προφυλακτικού κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής, τόσο για την αποφυγή εγκυμοσύνης αλλά και για την προστασία από σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα. Ο γυναικολόγος είναι ο μόνος ειδικός να ενημερώσει επίσης την νεαρή κοπέλα για όλες τις μεθόδους αντισύλληψης που πιθανώς όμως να μην ενδείκνυνται λόγω ηλικίας, αλλά και για το αντισυλληπτικό χάπι, το οποίο ναι μεν αποτελεί την πλέον διαδεδομένη μέθοδο αντισύλληψης αλλά χορηγείται μόνο κατόπιν εξέτασης και αφού ο γυναικολόγος γνωρίζει όλο το ιατρικό ιστορικό και τις συνήθειες της γυναίκας (αιματολογικό προφίλ, κάπνισμα κλπ). Αρκετά συχνά οι νεαρές κοπέλες καταφεύγουν επίσης στην επείγουσα αντισύλληψη, το γνωστό «χάπι της επόμενης μέρας». Υπάρχει όμως στενό χρονικό περιθώριο για τη λήψη του σκευάσματος και το σχετικό ποσοστό αποτελεσματικότητάς του. Η μέθοδος αυτή δεν αποτελεί μέθοδο αντισύλληψης ενώ η συχνή χρήση του φαρμάκου μπορεί να διαταράξει το φυσιολογικό κύκλο της γυναίκας.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Φαρμακευτικός Κόσμος"

Τεύχος Οκτ-Νοε 2017